Ewa Cielesz "Niskie drzewa" (Axis Mundi)

Szczegóły

Kategoria: Recenzje

Utworzono: poniedziałek, 20, kwiecień 2015 08:33

Według ostatnich badań CBOS większości Polaków wieś kojarzy się z piękną przyrodą, wolniejszym i zdrowszym trybem życia oraz ciężką pracą. W lokalnych społecznościach brak anonimowości i prywatności rekompensowany jest silnymi więzami międzyludzkimi, zażyłością i życzliwością. I choć różnice w jakości życia na wsi i w mieście można dostrzec na wielu płaszczyznach, to dziś nikogo nie dziwi, że niektórzy ludzie obierają przeciwny kierunek migracji i postanawiają przenieść się z wielkich miast na prowincję. Sięgając po powieść Ewy Cielesz „Niskie drzewa” byłam ciekawa, co skłoniło młodą, niezależną i wykształconą kobietę do osiedlenia się w miejscu, które prócz świeżego powietrza niewiele ma jej do zaoferowania.

Główną bohaterką powieści jest młoda nauczycielka pracująca w Domu Dziecka, którą los jednej z wychowanek bardzo poruszył - nastoletnia Sara straciła matkę, nie ma bliskich krewnych, a ojciec nie wie o jej istnieniu. Opiekunka postanawia go odnaleźć i szybko odnosi sukces. Jednak podczas pierwszego spotkania zachowanie mężczyzny jest bardzo zaskakujące, a uszczęśliwiona obrotem sprawy kobieta nie dostrzega, że zaszło nieporozumienie, w wyniku którego podjęła pewne zobowiązania. 

Tak nauczycielka zostaje wciągnięta w sprawy pewnej wsi, która tylko pozornie jest cichą i nudną osadą, w której rytm życia wyznaczają pory roku, odróżnia się od podobnych miejscowości  obecnością indiańskiej szamanki i wsiowego głupka stającego na drodze głównej bohaterki częściej niż powinien. Okazuje się, że w tej wiosce nawet ksiądz ma małe grzeszki na sumieniu, a tajemnicą poliszynela nie są tylko zdrady i sekrety mieszkańców. Nauczycielka szybko odkrywa, że za fasadą pozorów kryje się niewygodna prawda, ale czy kobieta jest gotowa na niespodzianki, jakie szykuje jej los?

Pisarce udało się oddać klimat małej miejscowości, gdzie trudno zachować prywatność, a najmniejszy incydent staje się źródłem plotek i sensacji. W ciekawy sposób uwypukliła wzajemne relacje i panujące tam zależności. Pokazała hermetyczne środowisko i odsłoniła jego codzienne problemy. I choć nie wszyscy darzą się takim samym stopniem sympatii i między niektórymi dochodzi do konfliktów, to w sytuacjach kryzysowych mogą na siebie liczyć.

Jestem pod wrażeniem pomysłu autorki na fabułę i samej intrygi, która sprawiła, że wycieczka na wieś okazała się fascynującą i pełną wrażeń podróżą, podczas której mogłam nie tylko doświadczyć zaściankowej mentalności i zmartwień ludzi żyjących z dala od wielkomiejskiego zgiełku, ale też przeżyłam dreszcz emocji związany z pojawieniem się podpalacza, sekty i mało chwalebnych zachowań dyrektora pewnej szkoły.

Autorka posługuje się lekkim i przyjemnym w odbiorze stylem, który pozytywnie wpływa na komfort czytania. Nie naszpikowała fabuły zbędnymi detalami, a jednocześnie zadbała o tajemniczy i trochę posępny klimat historii. Nie zabrakło zwrotów akcji, nieprzewidzianych wypadków i uczuć. A dzięki pierwszoosobowej narracji czytelnik ma dostęp do wewnętrznych dylematów i odczuć głównej bohaterki, która niejednokrotnie zostaje wystawiona na ciężkie próby  i wyprowadzona w przysłowiowe pole.  

„Niskie drzewa” to powieść obyczajowa sprawiająca, że momentami czytelnik balansuje na granicy  rzeczywistości i świata metafizycznego. Lekka i sympatyczna w odbiorze, a zarazem pozwalająca na przeżycie niesztampowej przygody i pobudzająca do refleksji. Jeśli lubicie ciekawe historie okraszane sekretami i przyprawione szczyptą magii, a jednocześnie chcecie odpocząć przy lekturze, to ta książka jest dla was. Polecam. 

Katarzyna Tasak "Czekając na e-mail" (Novae Res)

Szczegóły

Kategoria: Recenzje

Utworzono: niedziela, 19, kwiecień 2015 10:41

Sięgając po tę książkę, kierowałam się intuicją i okazało się, że to był bardzo dobry wybór. Przeczytałam bowiem kawałek całkiem niezłej prozy obyczajowej, w dodatku podszytej psychologią, a jednocześnie bardzo prostej, przystępnie napisanej. „Czekając na e-mail” można uznać za współczesną powieść epistolarną. Autorka posłużyła się formą listów, ale nie tradycyjnych, lecz elektronicznych, w dodatku tylko wysyłanych, pozostawionych bez odpowiedzi ze strony adresata. 

Bohaterką jest młoda kobieta, opuszczona przez mężczyznę, który zniknął z jej życia bez wyjaśnienia, cichaczem zabierając swoje rzeczy z mieszkania i zostawiając tylko pożegnalny napis szminką łazience. Zazwyczaj w literaturze popularnej mamy do czynienia z bohaterkami, które po rozstaniu czują rozpacz, smutek, żal, złość. Rozładowują emocje imprezując i spotykając się z przyjaciółkami. Rozpoczynają nowe życie – zakładają biznes, wchodzą w nowe relacje, spotykają swojego „księcia z bajki”. Katarzyna Tasak nie zafundowała nam takiego scenariusza. Przedstawiła relację z przeżyć i przemian, zachodzących stopniowo w życiu bohaterki. Pokazała opis wręcz fizycznego bólu, jakiego doświadcza porzucona osoba, której uczucia podeptano.

Zrozpaczona kobieta zaczyna pisać do byłego partnera e-maile. Nie, nie skomle w nich o powrót, choć niedowierza temu, co się stało, tli się w niej nadzieja, że to żart. Wyjątkowo nie śmieszny. Pyta o powód odejścia, opisuje to, co czuje, przeżywa, opowiada o tym, co się  u niej dzieje. Dzieli się przemyśleniami i wnioskami, do jakich doszła.
Niektóre z listów przypominają bardziej notatki z pamiętnika. W sumie to taki właśnie pamiętnik, czy raczej dziennik. Rodzaj autoterapii, jaką zastosowała (być może nieświadomie) bohaterka, by „przepracować” problem, by przejść przez żałobę po porzuceniu. 

To jest właśnie sedno tej niewielkiej książeczki. Żałoba dotyczy nie tylko śmierci kogoś bliskiego, ale może wiązać się z rozstaniem, stratą  np. pracy, zwierzęcia, pasji, idei,  z ubytkiem czegoś, co było dla nas niezwykle istotne, najważniejsze. Ma kilka etapów: szok i otępienie, tęsknota i żal, dezorganizacja i rozpacz, reorganizacja. Albo według innego podziału : zaprzeczenie, gniew, targowanie, depresja, akceptacja. Nie każda żałoba przebiega dokładnie według schematu, poszczególne fazy mogą się mieszać, niektóre - nie występować, bądź trwać przewlekle.

Bohaterka przeżywa traumę rozstania i dzięki pisanym codziennie wiadomościom, analizuje swoją sytuację i próbuje odnaleźć się w nowej rzeczywistości, już bez niego. To jednak wcale nie jest łatwe. Musi odciąć pępowinę od zapachu jego perfum, jego zapomnianej koszuli, wspólnej pościeli, wspomnień. Wspierają ją mama oraz przyjaciółka Mirka. Ich pomoc, a zwłaszcza radykalne nieraz sposoby Mirki okazują się nieocenione. „Przydaje się” także przygarnięty pies. Ważną rolę odgrywają tajemnicze bukiety i wyjazd w góry. Tylko nie spodziewajcie się happy endu w ramionach nowego amanta. 

„Czekając na e-mail” zaskoczyła mnie bardzo pozytywnie, bo szczerze mówiąc, myślałam, że to będzie kolejna lekka opowieść, czy komedia romantyczna. Tymczasem to takie literackie „mięsko”(wegetarianie, wybaczcie mi tę metaforę) o przechodzeniu przez trudny czas, o dojrzewaniu do pogodzenia się ze stratą, o rozstaniach, powrotach i trwaniu. Także o przyjaźni. Wydaje mi się, że dla wielu osób ta niespełna stupięćdziesięciostronicowa publikacja będzie cenną lekcją i emocjonalną podporą. 

Styl Katarzyny Tasak nie do końca mnie ujął, ale bardzo często przyznawałam jej punkty za celne, mocne zdania, porównania, emocje, puenty. Autorka zadedykowała swoją książkę wszystkim, którzy w nią wierzyli i wierzą. Od tej pory i ja trzymam za nią kciuki i mam nadzieję, że nie poprzestanie na tym jednym tytule.

Izabela Frączyk "Siostra mojej siostry" (Prószyński i S-ka)

Szczegóły

Kategoria: Recenzje

Utworzono: sobota, 18, kwiecień 2015 08:57

Warszawa jest centrum życia gospodarczego, politycznego i kulturalnego, dlatego stała się  najczęściej wybieranym kierunkiem migracji z innych regionów Polski. To tu wielu upatruje możliwości rozwoju osobistego, znalezienia pracy i poprawy sytuacji materialnej. Faktem jest też, że w stolicy mieszka najwięcej polskich celebrytów, gdyż w Warszawie mieszczą się siedziby telewizji, stacji radiowych, firm fonograficznych i agencji aktorskich, dzięki którym gwiazdy mogą liczyć na zatrudnienie w swoich zawodach. Sięgając po książkę Izabelli Frączyk „Siostra mojej siostry” byłam ciekawa czy świat stołecznych sław przypadnie mi do gustu i czy odnajdę się w tej rzeczywistości.

Główną bohaterką powieści „Siostra mojej siostry” jest dobiegająca trzydziestki mieszkanka zapadłej bieszczadzkiej wioski, która od śmierci matki żyje bardzo skromnie. Ostatnie pieniądze zainwestowała we własny interes, ale pogoda postanowiła pokrzyżować jej plany i zamiast zysków zafundowała straty i kolejne długi. I pewnie egzystencja Hanki nie uległaby  zmianie, gdyby na jej drodze nie stanęła przyrodnia siostra Kaja z bardzo intratną propozycją dla ubogiej krewnej. Ale czy dziewczyna z prowincji odnajdzie się w wielkim mieście?

Hanka nie ma nic do stracenia, dlatego nie zwleka z podjęciem decyzji i wyrusza do Warszawy. Na miejscu okazuje się, że nie tylko stolica stoi przed nią otworem, ale też wielki świat celebrytów i gwiazd. Ale czy prostoduszna i uczciwa dziewczyna będzie szczęśliwa w miejscu, w którym dominują hieny i harpie czekające na najmniejsze potknięcie lub błąd kolegi czy koleżanki po fachu, a przyjaźń, szczerość i zaufanie jest towarem deficytowym?

Autorka wykreowała bardzo sympatyczną i inteligentną bohaterkę, której nie szczędziła bolesnych  doświadczeń, a potem otworzyła przed nią drzwi do sławy i bogactwa oraz zmusiła do dokonywania trudnych wyborów i weryfikacji własnych priorytetów. Uwikłała ją w skomplikowane relacje i zamieniła spokojną egzystencję w chaos. Splotła ze sobą losy dwóch sióstr, które są jak przeciwległe bieguny i wystawiła je na ciężką próbę, jednocześnie dając szansę na zbudowanie więzi mającej moc większą niż rozgłos i pieniądze.

Izabella Frączyk zabiera czytelnika do świata znanych i lubianych, płynących na falach własnej popularności gwiazd i gwiazdeczek oraz pozwala mu zajrzeć za jego kulisy, gdzie intrygi, manipulacje i ciosy poniżej pasa to chleb powszedni. Tu drogę na szczyt toruje ciężka praca, przy czym jeden nierozważny krok, a czasem słowo może zakończyć się bolesnym upadkiem. Autorka w bardzo plastyczny sposób ukazuje mechanizmy rządzące mediami i show – biznesem, a także uczestników tego rynku, których wizerunek prezentowany w środkach masowego przekazu często daleki jest od prawdy.

Pisarka posługuje się lekkim i przyjemnym w odbiorze stylem, który sprawia, że przez książkę płynie się błyskawicznie. Nie naszpikowała fabuły zbędnymi detalami, ale również nie zapomniała  o tle przedstawionych wydarzeń. W bardzo obrazowy sposób przedstawiła klimat małej miejscowości, gdzie trudno zachować prywatność, ale też sprawdza się stara prawda mówiąca, że prawdziwych przyjaciół poznaje się w biedzie. A następnie pokazała Warszawę i życie w biegu, gdzie za fasadą anonimowości nieustanie trwa wyścig szczurów. Zabrakło mi większego skupienia na emocjach i uczuciach bohaterów, a przez to nie zawsze potrafiłam im uwierzyć.  

„Siostra mojej siostry” to ciepła lektura, która nie tylko pozwala przyjemnie spędzić czas, ale też naraża czytelnika na różnorodne wrażenia gdyż pisarka zadbała, aby podczas przebiegu fabuły nie zabrakło zaskoczenia, zwrotów akcji i dobrego humoru. Jeżeli szukacie książki umożliwiającej relaks i odpoczynek po ciężkim dniu to perypetie Hanki idealnie sprostają waszym oczekiwaniom. Polecam.

Joanna Bartoń "Do niewidzenia, do niejutra" (Wydawnictwo JanKa)

Szczegóły

Kategoria: Recenzje

Utworzono: środa, 01, kwiecień 2015 12:09

Przewrotnie powiem, że lubię książki, po których lekturze boli mnie głowa. Nie tylko głowa nawet, ale w ogóle wszystko. Zęby, na przykład, od zgrzytania. Dłonie od zwijania ich w pięści. Stopy od nerwowego tupotu w podłogę pod biurkiem. Brzuch ze śmiechu. Oczy od płaczu. A ta głowa to chyba od... myślenia. I dobrze. Dobrze się dzieje, kiedy literatura skłania do myślenia, prawda? Powieść Joanny Bartoń jest dziwna. Pełna paradoksów, zestawiająca piękno z brzydotą, sacrum z profanum, teatralną sztuczność z żywymi emocjami, liryczne frazy z rynsztokowym bluzgiem, wzniosłe platoniczne uczucia z organiczną dosłownością. Lubię taką dziwność. Taka dziwność nakręca literaturę i sprawia, że nie poruszamy się tylko wśród klasycznych konstrukcji fabularnych. Taka dziwność niesie ze sobą świeżość, rzuca wyzwanie czytelnikowi, nakazuje podjąć ryzyko i zagłębić się w lekturę wcale niełatwą, ale satysfakcjonującą. I nie pozostawia go obojętnym, w żadnym wypadku.

Co łączy dwudziestodwuletnią Lo z czterdziestoletnim Profesorem? Pociąg do nieistnienia. Co ich dzieli? Niemal wszystko. Od życiowych doświadczeń, poprzez wyznawane wartości, aż do stylu życia. A jednak pociąg do nieistnienia góruje nad tym wszystkim, przyciąga ich do siebie jak magnes. Poznają się w knajpie, czyli dość standardowo. Ona wywija na parkiecie z jego kolegą, podstarzałym hipisem o ksywce „Jezus”, on zaś – z jej koleżanką, piękną Su. Lo zdaje się bawić wybornie, choć ma na swoim koncie nieudaną próbę samobójczą, którą przeprowadziła tego samego dnia. Na dworcu kolejowym we Wrocławiu usiłowała odegrać spektakl pt. „Cybulski – próba rekonstrukcji”. Jak wiemy – znany polski aktor, Zbigniew Cybulski, zginął pod kołami pociągu na tym samym dworcu, niedługo po premierze filmu „Pociąg”, w którym konduktor ostrzega go, że to się kiedyś źle skończy. Lo nie ma wcale „joba” na punkcie Cybulskiego (tak twierdzi naczelnik z przydworcowego komisariatu), lecz cierpi właśnie na pociąg do nieistnienia. Pociąg... Ciekawa gra słów, prawda?

A Profesor? No cóż, z nim sprawa przestawia się znacznie gorzej. Lo nazywa go, bardzo uroczo, „Najwspanialszym Zdegenerowanym Skurwielem Na Świecie”. I owszem, to degenerat. Wykłada wprawdzie antropologię kultury na PWST, zna się na sztuce i literaturze, ale lubi też niezobowiązujący seks (najbardziej zaś kręci go „prawo pierwszego wejścia”, sami rozumiecie), alkohol i narkotyki, a pokątnie dorabia sobie gangsterką. Czy raczej może pokątnie dorabia sobie profesorowaniem, bo gangsterka jest zajęciem bardziej intratnym. Lo zaś uważa się przy nim za czystą niczym łza i pierwsze śniegi dziewicę. Nigdy nie uprawiała bowiem nawet pełnego seksu. Jest jednak w istocie raczej klasyczną półdziewicą, o których poczytać możemy między innymi w niegrzecznej literaturze późno-wiktoriańskiej czy choćby u Sarah Waters. Pełny seks to jedyna rzecz, której taka półdziewica z mężczyzną nigdy nie robiła. Albo z kobietą... Tak, tak, o tym też będzie tutaj mowa, a czytelnik stopniowo przekona się, jak niewiele wspólnego z prawdziwym dziewictwem ma powieściowa Lo. Profesor i Lo lądują razem w jego mieszkaniu, rozmawiają i zaspokajają się (ale nie! nie uprawiają seksu!), a później zaczynają opowiadać sobie o przeszłości. Zarówno przeszłość Profesora, jak i przeszłość Lo, obfituje w dramatyczne wydarzenia. Pod wpływem przeżywanych emocji i prowadzonych rozmów oboje doświadczają najbardziej treściwej doby ich życia. Tak, „życia”, nie „żyć”, bo są w gruncie rzeczy jak jeden organizm, który poddany defragmentacji cierpieć musi już zawsze. Czy zrozumieją swój pociąg do nieistnienia? Czy dwie tak okaleczone emocjonalnie jednostki mają szansę na dobrą, wspólną przyszłość?

Powieść Joanny Bartoń bardzo jest przewrotna. Początek sprawił, że śmiałam się do łez. Zwłaszcza przy lekturze fragmentów, w których Profesor i Lo, wypaliwszy blanta, jadą taksówką kupić szpinak na stacji benzynowej. Pomyślałam sobie wtedy, że to będzie coś w stylu Woody'ego Allena. Oto przed oczyma duszy mojej jawią się neurotyczni i narcystyczni bohaterowie, którzy z nadmierną wrażliwością reagują na rzeczywistość i próbują postrzegać ją, a także innych ludzi, przez jakieś wyuczone klisze, które to klisze nijak nie chcą współgrać z ich układem nerwowym. W miarę przewracania kartek Woody Allen i przeintelektualizowane poczucie humoru ustępują jednak miejsca... hm... osobliwej mieszaninie konwencji rodem z Witkacego i Grotowskiego. Właśnie Witkacy i Grotowski przyszli mi tutaj na myśl, choć pierwszy świadomie grał teatralnymi kliszami i obnażał literackie „szwy” (jak choćby w powieści Pożegnanie jesieni), a drugi dążył do teatru totalnego, który wyzwoliłby sztukę ze scenicznego pudełka. I trochę tak tu właśnie jest. Z jednej strony skrajna teatralizacja, bohaterowie zbudowani z klisz i stereotypów, a także świadoma gra znanymi kulturowymi schematami, z drugiej – żywe emocje i aktorstwo organiczne, które swój początek bierze w oddechu i głosie wydobywanym prosto z trzewi. Symboliczne wydaje się to, że Bartoń tylko raz opisuje, jak bohaterowie krzyczą podczas spełnienia. Ona na wysokich tonach, on jak „lew z zajawki Metro Goldwyn Mayer”. I ten krzyk ich łączy. Bo prawdziwy krzyk, podbudowany emocjami, zawsze jest czymś pierwotnym, nieudawanym, nieteatralnym właśnie. Joanna Bartoń znakomicie porusza się między tym, co odegrane, a tym, co spontaniczne. Jest też prawdziwym wirtuozem formy. Jej proza to połączenie liryki godnej wybitnych poetów i języka wulgarnego, nawet nie potocznego, ale wręcz rynsztokowego. Takie renesansowe piękno, które współegzystuje z turpizmem i naturalizmem w idealnej harmonii.

Na koniec powiem coś, co nie będzie klasyczną „polecanką”. Do niewidzenia, do niejutra nie jest powieścią uniwersalną. Nie sposób przy niej odpocząć, nie sposób się rozerwać, nie sposób też zabawić się w zgaduj-zgadulę i wykoncypować sobie, co się stanie później. Kto zabił, kto umarł, kto przegrał, kto wygrał i czy bohaterowie będą razem, czy nie. Bo przecież nie o to chodzi w tej książce. Nie o romans klasycznie pojmowany, ani tym bardziej o tradycyjny happy-end. Zakończenie powieści jest, jak zresztą cała książka, bardzo przewrotne. Nakazuje odświeżyć sobie słowa Cyganki, która na pierwszych kartach przepowiada Lo śmierć w wieku trzydziestu lat. Śmierć może być przecież interpretowana na rozmaite sposoby, ukrywać się pod symbolami i dotyczyć różnych sfer ludzkiego życia. Tak, życia właśnie, skoro już mowa o paradoksach. A jeśli w ogromnym, niezmierzonym świecie trafiają na siebie dwie jednostki, które mają identyczny pociąg do nieistnienia, to musi być między nimi i wieloznaczna śmierć, i wieloznaczna miłość. Miłość trudna, ale uzależniająca mocniej niż narkotyki, wymuszająca na człowieku skrajne decyzje, lecz także prowokująca do przemiany na lepsze. A zatem ostrzegam – powieść Joanny Bartoń nie jest pozycją, którą można by czytać dla rozrywki, do poduszki czy ku-pokrzepieniu-serc. Nie jest łatwa w odbiorze i wymaga intelektualnego wysiłku. Podepcze wasze umysły i przepuści je przez sito, zmieli, utłucze i uformuje na nowo. Zostawi wasze emocje w strzępach. Nie bójcie się. Podejmijcie ryzyko. O takich książkach się nie zapomina.